Một du khách đến thăm một công trường xây dựng và gặp bốn người thợ đá đang làm việc.

Ông hỏi người thợ đầu tiên: "Anh đang làm gì vậy?".

Người thợ đáp, với vẻ mệt mỏi: "Tôi đang đẽo đá”

Tiếp đó, ông hỏi người thợ thứ hai với cùng câu hỏi, ông trả lời: "Tôi đang kiếm tiền để nuôi gia đình”

Người thợ thứ ba nói: "Tôi đang trau dồi kỹ năng để trở thành thợ đá giỏi nhất vùng này”

Khi ông hỏi người thợ thứ tư, mắt người này sáng lên: "Tôi đang xây dựng một ngôi đền vĩ đại sẽ tồn tại hàng thế kỷ, nơi mọi người sẽ tìm thấy bình yên và kết nối với điều thiêng liêng”

Bốn người thợ đá này đại diện cho bốn cách nhìn khác nhau về công việc:

• Người thứ nhất: Công việc là gánh nặng (What)

• Người thứ hai: Công việc là phương tiện sinh tồn (How)

• Người thứ ba: Công việc là cơ hội phát triển cá nhân (What + How)

• Người thứ tư: Công việc là đóng góp vào mục đích lớn hơn (What + How + Why + Who)

Người thợ thứ tư đã tìm thấy Ikigai của mình - giao điểm hoàn hảo giữa đam mê, sứ mệnh, nghề nghiệp và thiên chức.

Trong hành trình "productize yourself" - sản phẩm hóa bản thân, việc tìm kiếm giao điểm này không chỉ giúp creator xây dựng thương hiệu cá nhân bền vững mà còn mang lại ý nghĩa và hạnh phúc trong công việc khi là một Founder của chính mình.

Ikigai: Bí mật của sự trường thọ và hạnh phúc từ Nhật Bản

Ikigai (生き甲斐) là một khái niệm của Nhật Bản kết hợp từ "iki" (sống) và "gai" (giá trị, lý do) - ý nghĩa là "lý do để sống". Đây là một triết lý sống lâu đời từ đảo Okinawa, nơi có tỷ lệ người sống thọ cao nhất thế giới.

Ikigai nằm ở giao điểm của bốn yếu tố:

1. Điều bạn yêu thích (đam mê)

2. Điều bạn giỏi (tài năng)

3. Điều thế giới cần (sứ mệnh)

4. Điều có người sẵn sàng trả tiền (nghề nghiệp)

Trong bối cảnh của nền kinh tế sáng tạo và thương hiệu cá nhân, Ikigai trở thành công cụ mạnh mẽ để xác định vị trí độc đáo của bạn trong thế giới kỹ thuật số. Đây không chỉ là cách để kiếm sống, mà còn là phương pháp tìm kiếm sự độc đáo và hạnh phúc bền vững.

Bốn thành phần của Ikigai trong thời đại số

1. Điều bạn yêu thích (What you love)

Trong thế giới thương hiệu cá nhân, đam mê là yếu tố quyết định sự bền bỉ. Tạo nội dung, xây dựng sản phẩm, và phát triển thương hiệu đều đòi hỏi sự cam kết lâu dài. Không có đam mê thực sự, bạn sẽ khó vượt qua những giai đoạn khó khăn hoặc "thung lũng tuyệt vọng" (valley of despair) khi xây dựng sự nghiệp sáng tạo.

Câu hỏi định hướng:

• Bạn sẽ làm gì ngay cả khi không được trả tiền?

• Hoạt động nào khiến bạn quên đi thời gian?

• Chủ đề nào bạn có thể nói chuyện hàng giờ mà không cảm thấy mệt mỏi?

• Bạn dành thời gian cuối tuần, buổi tối để làm gì?

Casey Neistat - đạo diễn và YouTuber nổi tiếng: đã quay phim từ năm 15 tuổi, trước cả khi YouTube ra đời. Trong nhiều năm, anh làm phim mà không kiếm được đáng kể, nhưng niềm đam mê với việc kể chuyện qua phương tiện hình ảnh đã giúp anh kiên trì đến khi thành công trên YouTube cá nhân với hơn 12 triệu người theo dõi cho đến hiện tại (05/2025).

2. Điều bạn giỏi (What you're good at)

Đây là lĩnh vực thuộc "Specific Knowledge" - kiến thức và kỹ năng cụ thể mà bạn đã phát triển theo thời gian. Sự thành thạo và tinh thông trong một lĩnh vực cụ thể giúp bạn tạo ra giá trị độc đáo mà người khác khó có thể sao chép.

Đi tìm Specific knowledge - chất liệu "thô & thật" giúp bạn tạo dựng tài sản số trong thời đại thương hiệu cá nhân

Đường Bảo Nhi

·

August 26, 2024

Read full story

Câu hỏi định hướng:

• Người khác thường xuyên khen ngợi bạn về điều gì?

• Kỹ năng nào giúp bạn đạt được kết quả tốt một cách dễ dàng?

• Bạn học điều gì nhanh hơn những người xung quanh?

• Người khác thường tìm đến bạn để được tư vấn về vấn đề nào?

Ali Abdaal là bác sĩ, nhưng anh đặc biệt yêu thích về tối ưu hóa năng suất trong công việc và học tập. Kết hợp nền tảng y khoa với khả năng giải thích phức tạp thành đơn giản, anh xây dựng thương hiệu cá nhân xoay quanh "hiệu suất cá nhân có căn cứ khoa học" (evidence-based productivity), nhưng bằng một cách “hiệu suất trong hạnh phúc” (feel-good productivity).

3. Điều thế giới cần (What the world needs)

Tạo ra giá trị thực sự đòi hỏi bạn giải quyết vấn đề thực tế của người khác. Thương hiệu cá nhân bền vững phải đáp ứng nhu cầu xã hội hoặc mang lại giải pháp cho vấn đề mà người khác đang gặp phải.

Câu hỏi định hướng:

• Vấn đề nào trong xã hội khiến bạn trăn trở nhất?

• Bạn có thể giải quyết nỗi đau cụ thể nào cho một nhóm người?

• Nhu cầu thị trường nào mà bạn có thể đáp ứng?

• Điều gì đang thiếu trong lĩnh vực mà bạn quan tâm?

Marie Kondo nhận ra rằng nhiều người hiện đại đang vật lộn với vấn đề đồ đạc dư thừa và không gian sống lộn xộn. Phương pháp KonMari của cô không chỉ giúp mọi người dọn dẹp nhà cửa mà còn giải quyết vấn đề sâu hơn về sự quá tải vật chất và tinh thần trong cuộc sống hiện đại.

4. Điều có người sẵn sàng trả tiền (What you can be paid for)

Để thương hiệu cá nhân trở thành nguồn thu nhập bền vững, bạn cần tìm ra cách chuyển đổi giá trị thành dòng tiền. Điều này đòi hỏi hiểu biết về thị trường, định vị sản phẩm và cách đặt giá trị vào đúng người mua phù hợp.

Câu hỏi định hướng:

• Ai đang trả tiền cho việc giải quyết vấn đề tương tự?

• Giải pháp của bạn có thể tiết kiệm thời gian/tiền bạc cho ai?

• Đâu là điểm đau cấp bách mà mọi người sẵn sàng chi tiền để giải quyết?

• Có những mô hình kinh doanh nào phù hợp với giá trị bạn cung cấp?

James Clear không chỉ viết về thói quen tốt vì sở thích, mà còn xây dựng đa dạng nguồn thu nhập từ: sách bestseller "Atomic Habits", khóa học trực tuyến, diễn thuyết, newsletter và các hợp tác thương hiệu.

Tìm giao điểm của bốn vòng tròn

Khi chúng ta khám phá từng thành phần riêng biệt, những giao điểm thú vị xuất hiện:

Giao điểm giữa "Điều bạn yêu thích" & "Điều bạn giỏi" = ĐAM MÊ

Khi làm những việc bạn vừa yêu thích vừa giỏi, bạn trải nghiệm niềm vui và sự hài lòng. Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở đây, bạn có thể đang có một sở thích tuyệt vời nhưng chưa nhất thiết là một sự nghiệp bền vững.

Ví dụ: Nhiều người yêu thích và giỏi chơi guitar, nhưng chỉ một số ít có thể biến nó thành nghề nghiệp.

Giao điểm giữa "Điều bạn giỏi" & "Điều có người trả tiền" = NGHỀ NGHIỆP

Đây là công việc mang lại thu nhập ổn định nhờ kỹ năng của bạn, nhưng có thể thiếu yếu tố đam mê và ý nghĩa sâu sắc.

Ví dụ: Một lập trình viên có thể kiếm được mức lương cao với kỹ năng kỹ thuật nhưng không thực sự đam mê ngành này.

Giao điểm giữa "Điều có người trả tiền" & "Điều thế giới cần" = THIÊN CHỨC

Công việc vừa giải quyết vấn đề xã hội vừa có giá trị kinh tế, nhưng có thể không phù hợp với năng lực hoặc sở thích cá nhân của bạn.

Ví dụ: Một người có thể làm việc trong lĩnh vực năng lượng tái tạo vì ý nghĩa môi trường, mặc dù không có đam mê với sở thích cá nhân trong lĩnh vực này.

Giao điểm giữa "Điều thế giới cần" & "Điều bạn yêu thích" = SỨ MỆNH

Đây là công việc bạn làm với niềm đam mê và cảm giác đóng góp, nhưng có thể không tạo ra thu nhập đáng kể hoặc không phù hợp với kỹ năng hiện có.

Ví dụ: Một người có thể đam mê và dành thời gian cho hoạt động bảo vệ môi trường nhưng không thể kiếm sống từ đó.

IKIGAI = Giao điểm của cả bốn vòng tròn

Ikigai thực sự xảy ra khi bạn tìm thấy điểm giao thoa của cả bốn yếu tố. Đây là nơi:

• Bạn làm điều bạn yêu thích

• Bạn sử dụng kỹ năng bạn giỏi nhất

• Bạn đáp ứng nhu cầu thực sự của người khác

• Bạn được trả tiền xứng đáng

Trong thời đại số, đặc biệt là trong lĩnh vực thương hiệu cá nhân và nền kinh tế sáng tạo, điểm giao thoa này thường là một vị trí thị trường độc đáo (unique market position) mà chỉ bạn có được.

Bài tập thực hành: Tìm điểm giao thoa cá nhân

Bài tập 1: Bản đồ 4 vòng tròn

Chuẩn bị: Sổ, bút màu hoặc ứng dụng số như Mila Note.

Hướng dẫn:

1. Vẽ bốn vòng tròn giao nhau tương tự mô hình Ikigai

2. Dành 10 phút cho mỗi vòng tròn, viết ra càng nhiều ý tưởng càng tốt:

   • Vòng 1: Liệt kê mọi thứ bạn yêu thích làm

   • Vòng 2: Liệt kê mọi kỹ năng và điểm mạnh của bạn

   • Vòng 3: Liệt kê các vấn đề/nhu cầu của thế giới mà bạn quan tâm

   • Vòng 4: Liệt kê các cách kiếm tiền tiềm năng từ kỹ năng của bạn

3. Dùng những mảnh giấy nhỏ hoặc khung vòng tròn trên ứng dụng note để dễ dàng di chuyển ý tưởng

4. Bắt đầu tìm kiếm các kết nối giữa các vòng tròn

5. Xác định 3-5 ý tưởng nằm ở vị trí giao thoa của nhiều vòng tròn nhất

Ví dụ: Một nhà thiết kế đồ họa, đam mê nghệ thuật dân gian, có kỹ năng minh họa và thiết kế web. Cô nhận thấy nhiều doanh nghiệp nhỏ đang cần xây dựng thương hiệu độc đáo nhưng không có ngân sách lớn. Giao điểm: dịch vụ thiết kế nhận diện thương hiệu kết hợp yếu tố nghệ thuật dân gian cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Bài tập 2: Ma trận trọng số Ikigai

Chuẩn bị: Bảng tính Excel/Google Sheets hoặc giấy kẻ ô

Hướng dẫn:

1. Tạo một bảng với 5 cột: Ý tưởng, Đam mê (1-10), Năng lực (1-10), Nhu cầu thị trường (1-10), Tiềm năng thu nhập (1-10)

2. Liệt kê 10-15 ý tưởng kinh doanh/sản phẩm/dịch vụ có thể từ bài tập 1

3. Chấm điểm mỗi ý tưởng trên thang điểm 1-10 cho từng tiêu chí

4. Tính tổng điểm và xác định 3 ý tưởng có tổng điểm cao nhất

5. Với 3 ý tưởng hàng đầu, viết một đoạn ngắn về cách bạn có thể kết hợp các yếu tố độc đáo của mình để tạo ra giá trị

Ví dụ ma trận:

Bài tập 3: Phỏng vấn 360 độ

Hướng dẫn:

1. Chọn 5-8 người từ các nhóm khác nhau (gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, khách hàng)

2. Hỏi họ 4 câu hỏi chính:

   • Theo bạn, tôi có tài năng/năng khiếu gì nổi bật nhất?

   • Bạn sẽ tìm đến tôi để được tư vấn/giúp đỡ về vấn đề gì?

   • Điều gì khiến tôi khác biệt với những người khác trong lĩnh vực của tôi?

   • Bạn nghĩ tôi có thể cung cấp dịch vụ/sản phẩm gì mà mọi người sẽ sẵn sàng trả tiền?

3. Tổng hợp các phản hồi, tìm các mẫu lặp lại

4. So sánh với đánh giá cá nhân của bạn để xác định "điểm mù" tiềm năng

Lưu ý: Các góc nhìn khách quan thường giúp bạn nhận ra những điểm mạnh mà bạn đã bỏ qua vì quá quen thuộc với chúng.

Bài tập 4: Thử nghiệm mini-ikigai

Hướng dẫn:

1. Chọn một ý tưởng từ điểm giao thoa tiềm năng của bạn

2. Tạo ra một "phiên bản tối thiểu" (MVP - Minimum Viable Product) của sản phẩm/dịch vụ đó

   • Blog: Viết 3-5 bài đầu tiên

   • Sản phẩm: Tạo mẫu đơn giản có thể hoàn thành trong 10 giờ

   • Dịch vụ: Cung cấp miễn phí cho 2-3 khách hàng đầu tiên

3. Thu thập phản hồi thực tế từ người dùng/khách hàng tiềm năng

4. Đánh giá cả phản hồi thị trường và cảm giác cá nhân:

   • Bạn có thích quá trình không?

   • Có phù hợp với kỹ năng của bạn không?

   • Có giải quyết vấn đề thực tế không?

   • Có tiềm năng kinh tế không?

5. Điều chỉnh hướng tiếp cận dựa trên phản hồi

Ví dụ về "giao điểm độc đáo" của các nhà sáng tạo nổi tiếng

1. Mark Manson: Triết học thực dụng kết hợp với ngôn ngữ thẳng thắn

Giao điểm Ikigai:

• Yêu thích: Nghiên cứu triết học, tâm lý học và viết lách

• Giỏi về: Đơn giản hóa các khái niệm phức tạp và sử dụng ngôn ngữ thẳng thắn

• Thế giới cần: Lời khuyên thực tế về hạnh phúc, mối quan hệ trong thời đại thông tin quá tải

• Kiếm tiền từ: Sách, khóa học trực tuyến, diễn thuyết

Mark Manson đã tìm thấy vị trí thị trường độc đáo bằng cách kết hợp triết học stoicism và tâm lý học hiện đại với ngôn ngữ thẳng thắn, không ngại sử dụng từ ngữ gây sốc. Cuốn sách "The Subtle Art of Not Giving a F*ck" của ông đã bán được hơn 13 triệu bản trên toàn thế giới, biến ông từ một blogger thành tác giả bestseller toàn cầu.

Manson chia sẻ: "Tôi không phải là nhà tâm lý học giỏi nhất. Tôi không phải là nhà văn hay nhất. Nhưng tôi có thể kết hợp cả hai với giọng điệu riêng biệt mà mọi người tìm thấy sự đồng cảm."

2. Emma Chamberlain: Sự chân thực kết hợp với khả năng kể chuyện

Giao điểm Ikigai:

• Yêu thích: Thời trang, cà phê, chia sẻ cuộc sống hàng ngày

• Giỏi về: Chỉnh sửa video, kể chuyện hài hước, tạo nội dung chân thực

• Thế giới cần: Sự thật không hoàn hảo trong thời đại mạng xã hội bóng bẩy

• Kiếm tiền từ: YouTube, podcast, thương hiệu cà phê, hợp tác thời trang

Emma Chamberlain đã tạo ra một vị trí thị trường độc đáo khi chỉ mới 17 tuổi bằng cách phá vỡ quy ước về một video YouTube hoàn hảo. Cô chọn hiển thị sự chân thực, không ngại bày tỏ cô cũngc ó những khuyết điểm cá nhân, và sử dụng kỹ thuật chỉnh sửa độc đáo, tạo ra phong cách "vlog chống lại sự hoàn hảo" trong thời kỳ mạng xã hội chỉ toàn hình ảnh đẹp đẽ.

Chamberlain đã chuyển hóa phong cách nội dung này thành thương hiệu cà phê Chamberlain Coffee và các hợp tác với Louis Vuitton, Calvin Klein. Năm 2023, Forbes ước tính giá trị của Emma ở mức hàng chục triệu đô la.

Phá vỡ rào cản tâm lý: "Tôi không có gì đặc biệt"

Một trong những thách thức lớn nhất khi tìm kiếm Ikigai trong thế giới kỹ thuật số là cảm giác "Tôi không có gì đặc biệt". Đây là hiện tượng tâm lý phổ biến của những người tham gia vào hành trình sáng tạo số, vì có nhiều nguyên nhân:

1. Hiểu lầm về tính độc đáo

Nhiều người tin rằng để thành công, họ phải có một kỹ năng hoặc tài năng "siêu độc đáo" mà không ai khác sở hữu.

Góc nhìn khác:

• Hiểu rằng tính độc đáo thường đến từ sự kết hợp độc đáo của nhiều yếu tố bình thường

• Mỗi người là phiên bản duy nhất với trải nghiệm, góc nhìn và phong cách riêng

• Tính độc đáo là về cách bạn làm điều gì đó, không chỉ là điều gì

Quick win: Viết ra 10 trải nghiệm cuộc sống đã định hình nên cách nhìn độc đáo của bạn.

2. So sánh không lành mạnh với người khác

Khi bạn liên tục so sánh với những người đã thành công và chỉ nhìn vào "sản phẩm cuối cùng" của họ.

Góc nhìn khác:

• Nhớ rằng bạn đang so sánh "hậu trường" của mình với "sân khấu" của người khác

• Hiểu rằng sự độc đáo thường được phát hiện theo thời gian, không phải ngay lập tức

• Đánh giá tiến bộ của bản thân so với chính mình, không phải với người khác

Quick win: Nghiên cứu "phiên bản đầu tiên" của 3 người bạn ngưỡng mộ. Xem họ đã bắt đầu sự nghiệp như thế nào (VD như blog đầu tiên, video YouTube đầu tiên, sản phẩm đầu tiên).

3. Điểm mù tài năng (Talent blindspot)

Chúng ta thường coi nhẹ những điều mình làm tự nhiên, nghĩ rằng "ai cũng có thể làm được" vì nó quá dễ dàng đối với chúng ta.

Góc nhìn khác:

• Nhận ra rằng những gì dễ dàng với bạn có thể rất khó với người khác

• Lắng nghe những lời khen ngợi và phản hồi từ người khác

• Ghi lại những việc khiến người khác nói "Làm sao bạn làm được vậy?"

Quick win: Ghi chép trong 7 ngày về những việc bạn làm mà người khác cảm thấy ấn tượng hoặc hỏi bạn cách thực hiện.

4. Nỗi sợ bị đánh giá

Lo lắng về việc người khác sẽ phản ứng thế nào khi bạn theo đuổi và chia sẻ đam mê của mình.

Góc nhìn khác:

• Bắt đầu với một "cộng đồng tối thiểu khả thi" (minimum viable audience)

• Nhớ rằng không phải ai cũng là đối tượng mục tiêu của bạn

• Xây dựng "bộ lọc phản hồi" để tách các ý kiến có giá trị từ tiếng ồn

Quick win: Viết ra 10 người cụ thể (không phải nhóm mơ hồ) mà bạn muốn giúp đỡ với kiến thức/kỹ năng của mình. Tập trung vào việc phục vụ họ trước tiên.

5. Chủ nghĩa hoàn hảo

Tin rằng bạn cần phải trở thành chuyên gia tuyệt đối trước khi bắt đầu chia sẻ kiến thức.

Góc nhìn khác:

• Áp dụng nguyên tắc "Học 1, Chia sẻ 1" - chia sẻ khi bạn đang học

• Hiểu rằng giá trị thường đến từ việc bạn ở trước đối tượng mục tiêu một vài bước, không nhất thiết phải là chuyên gia hàng đầu

• Thừa nhận quá trình học tập liên tục của bạn

Quick win: Xác định một kỹ năng/chủ đề mà bạn biết nhiều hơn 80% đối tượng mục tiêu (không phải chuyên gia hàng đầu) và tạo nội dung chia sẻ về nó.

Ikigai là hành trình, không phải đích đến

Ikigai, giống như Specific knowledge - kiến thức cụ thể, không phải là điểm cố định mà bạn tìm thấy một lần và mãi mãi. Đó là một hành trình tiến hóa liên tục theo thời gian, khi sở thích, kỹ năng, nhu cầu thị trường và cơ hội kinh tế thay đổi.

Những điểm quan trọng bạn cần nhớ:

1. Bắt đầu ở đâu đó, không phải mọi nơi: Tìm giao điểm của 2-3 vòng tròn trước, sau đó tiến dần đến điểm giao hoàn hảo

2. Thử nghiệm liên tục: Coi mỗi dự án là cơ hội học hỏi về Ikigai của bạn

3. Lắng nghe phản hồi: Từ thị trường, từ khán giả, và từ cảm xúc của chính bạn

4. Tiến hóa theo thời gian: Ikigai của bạn ở tuổi 25 có thể khác với ở tuổi 35 hoặc 45

5. Cân bằng giữa khám phá và khai thác: Dành thời gian vừa khám phá những khả năng mới, vừa khai thác những gì đã hiệu quả

Tìm kiếm giao điểm độc đáo của bạn là một trong những hành trình quan trọng nhất trong thời đại số - nơi sự hài lòng cá nhân và thành công nghề nghiệp có thể kết hợp hoàn hảo.

Trong thời đại của thông tin quá tải và lựa chọn vô hạn, tìm ra Ikigai không phải là thu hẹp mà là kết nối - kết nối đam mê, tài năng, nhu cầu và giá trị theo cách chỉ bạn có thể.

Final thoughts

Ikigai không chỉ là một triết lý sống từ Nhật Bản - trong bối cảnh thương hiệu cá nhân, đó là một công cụ chiến lược để xác định vị trí thị trường độc đáo và bền vững. Khi bạn tìm thấy giao điểm giữa đam mê, kỹ năng, nhu cầu xã hội và cơ hội kinh tế, bạn không chỉ tạo ra một thương hiệu cá nhân mạnh mẽ mà còn xây dựng nền tảng cho một cuộc sống hạnh phúc và có ý nghĩa.

Trong hành trình "Productize Yourself" - sản phẩm hóa bản thân, Ikigai là bước quan trọng sau khi đã xác định được Specific knowledge - kiến thức chuyên biệt. Nó giúp bạn định hình sản phẩm, dịch vụ và nội dung phù hợp nhất để đóng gói và chia sẻ giá trị độc đáo của bạn với thế giới.

Không có Ikigai nào giống nhau, cũng như không có dấu vân tay nào giống nhau. Nhiệm vụ của bạn không phải là tìm kiếm mà là thiết kế, xây dựng và phát triển nó.

Bản tin Đường Bảo Nhi là nơi chia sẻ về:

• Sản phẩm hóa bản thân (productize yourself) & biến vấn đề của bạn thành tài sản số trong thời đại thương hiệu cá nhân (Self-made business)

• Công cụ và phương pháp học tập để phát triển thương hiệu cá nhân, kinh doanh chuyên môn & sáng tạo nội dung (Tech & Tools)

• Về YouTube & sản phẩm hóa vấn đề cá nhân trên YouTube (YouTube Productizer)

• Fact & thông tin cập nhật về nền kinh tế sáng tạo (Creator Economy)

• Lá thư mỗi tuần về những bài học trên hành trình chuyển hóa bản thân, kinh doanh thương hiệu cá nhân & sáng tạo nội dung (Newsletter)

Có thể bạn sẽ thích: